Danh sách các lỗi hàn phổ biến nhất

Giới thiệu

Trong quá trình hàn kim loại, dù bạn sử dụng phương pháp MIG, TIG hay hàn hồ quang tay (SMAW), luôn tồn tại nguy cơ phát sinh khuyết tật. Những khuyết tật này nếu không được phát hiện và khắc phục kịp thời sẽ làm giảm độ bền, độ kín cũng như tính thẩm mỹ của mối hàn.

Theo DIMEC, có 14 lỗi hàn thường gặp, phân loại thành khuyết tật bề mặt (ngoài) và khuyết tật bên trong (trong) mối hàn.

Phân loại khuyết tật hàn

• Khuyết tật bề mặt: nhìn thấy bằng mắt thường hoặc kiểm tra sơ bộ.

• Khuyết tật bên trong: ẩn phía trong kim loại hàn, cần kỹ thuật không phá hủy (NDT) để phát hiện.

Danh sách 14 khuyết tật hàn thường gặp

1. Rỗ khí (Porosity)

Nguyên nhân chính là khí hoặc hơi ẩm bám vào đường hàn, tạo bóng khí khi kim loại nóng chảy.

• Biện pháp:

  • Vệ sinh bề mặt, loại bỏ dầu mỡ và độ ẩm.

  • Điều chỉnh dòng khí che phủ (hàn MIG/MAG).

  • Chọn que/ hàn dây phù hợp với vật liệu.

2. Nứt hàn (Cracks)

Xuất hiện vết rạn nứt do ứng suất nhiệt độ quá cao hoặc nguội đột ngột.

• Biện pháp:

  • Tiền gia nhiệt hoặc ngâm chậm làm mát.

  • Chọn dòng hàn và tốc độ hàn phù hợp.

  • Dùng que hàn có hàm lượng hydro thấp.

3. Chưa ngấu (Lack of Fusion)

Mối hàn không ăn hết vào chân mối hoặc nền kim loại bị hàn.

• Biện pháp:

  • Tăng điện áp hoặc đẩy mỏ hàn chậm lại.

  • Điều chỉnh góc mỏ hàn và tăng dòng điện.

4. Chưa thấu (Incomplete Penetration)

Hàn không xuyên qua toàn bộ độ dày vật liệu, mối hàn thiếu liên kết ở gốc.

• Biện pháp:

  • Tăng dòng điện hoặc giảm tốc độ hàn.

  • Điều chỉnh khe hở mối hàn theo khuyến cáo.

5. Cặn xỉ (Slag Inclusion)

Xỉ hàn còn sót giữa các lớp hàn, kẹt trong kim loại.

• Biện pháp:

  • Loại bỏ xỉ giữa các lớp mối hàn.

  • Điều chỉnh góc nghiêng que hàn để xỉ dễ trượt ra.

6. Ăn mòn biên (Undercut)

Rãnh hở tại cạnh mối hàn do dòng hàn quá mạnh hoặc góc mỏ hàn sai.

• Biện pháp:

  • Giảm dòng điện hoặc tăng tốc độ hàn.

  • Điều chỉnh góc nghiêng mỏ hàn phù hợp.

7. Gò tràn (Overlap)

Kim loại hàn chảy tràn lên bề mặt mà không liên kết với nền kim loại.

• Biện pháp:

  • Giảm lượng bồi đắp bằng cách tăng tốc độ hàn.

  • Điều chỉnh chiều cao mỏ hàn tới bề mặt.

8. Rỗ kim loại (Burn-through)

Hàn làm kim loại nền chảy thủng do dòng quá mạnh hoặc tấm mỏng.

• Biện pháp:

  • Giảm dòng điện, tăng tốc độ hàn.

  • Dùng vật liệu che lưới tạm khi hàn tấm rất mỏng.

9. Dư bồi đắp (Excessive Reinforcement)

Mặt mối hàn bị nổi gò quá dày, dễ nứt khi co rút.

• Biện pháp:

  • Giảm chiều cao mỏ hàn và lượng dây/tia hàn.

  • Điều chỉnh thông số dòng – điện áp.

10. Biến dạng (Distortion)

Sản phẩm cong vênh do nhiệt độ hàn không đều, co ngót kim loại.

• Biện pháp:

  • Dàn mối hàn phân tán nhiệt đều (hàn xen kẽ).

  • Dùng kẹp, gá cố định trước khi hàn.

Phương pháp kiểm tra khuyết tật mối hàn

• Kiểm tra mắt thường (VT) với độ phóng đại nhỏ.

• Kiểm tra thấm nhuộm (PT) cho bề mặt nứt nhỏ.

• Kiểm tra từ tính (MT) cho mối hàn ferrous.

• Siêu âm (UT) để xác định nứt, chồng xỉ, chưa ngấu bên trong.

• Chụp X-quang (RT) phát hiện lỗ khí và vết nứt nội tại.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao kim loại hàn bị rỗ khí dù đã dùng khí che phủ? Bạn có thể để lọt hơi ẩm trong dây hàn, mỏ hàn bị hở hoặc tốc độ khí che không đủ.

2. Làm sao phân biệt nứt bề mặt và nứt trong? Dùng siêu âm để phát hiện nứt bên trong; mắt thường hoặc thấm nhuộm cho bề mặt.

3. Vì sao mối hàn còn xỉ dù đã gõ búa xỉ? Xỉ có thể kẹt sâu giữa các lớp nếu bạn không làm sạch kỹ từng lớp hàn.

4. Thời gian làm mát lý tưởng giữa các lớp hàn? Tuỳ vật liệu, thường để nhiệt độ xuống dưới 150 °C trước khi mồi lớp kế.

5. Khi nào cần tiền gia nhiệt trước khi hàn? Với thép carbon dày > 20mm hoặc thép hợp kim chịu nhiệt cao, tiền gia nhiệt giúp giảm nứt.

6. Khuyết tật ăn mòn biên khắc phục thế nào khi dùng hàn TIG? Giảm dòng điện, tăng tốc độ, nghiêng mỏ khoảng 5 - 15° so với phương ngang.

7. Làm sao ngăn biến dạng khi hàn chi tiết mỏng? Hàn xen kẽ tuyến, dùng gá cố định, hạn chế đổ mối hàn dài cùng lúc.

8. Cặn xỉ gây ảnh hưởng gì đến tính cơ lý? Xỉ kẹp trong mối hàn làm giảm độ bền kéo, dễ nứt mỏi.

9. Phun tia kim loại (spatter) có nguy hiểm không? Spatter nóng có thể gây bỏng và bám dính vào vỏ cách điện của máy hàn, giảm tuổi thọ linh kiện.

10. Làm thế nào chọn thông số hàn phù hợp? Tham khảo tiêu chuẩn AWS cho từng phương pháp, vật liệu và độ dày chi tiết.