10 loại van khác nhau và công dụng của chúng

Giới thiệu chung về van

Van là thành phần cơ bản trong hệ thống đường ống, dùng để điều khiển, điều tiết hoặc ngắt hoàn toàn dòng chất lỏng, khí hay hơi.

Chúng bao gồm bộ phận đóng mở (đĩa, cổng, bóng van…) và cơ cấu điều khiển (tay quay, mô tơ, khí nén), phối hợp để đạt đặc tính đóng mở, lưu lượng và áp suất mong muốn.

Hiểu rõ cấu tạo, nguyên lý hoạt động và đặc điểm từng loại van giúp tối ưu hiệu suất, giảm thiểu tổn hao áp suất và tăng độ bền hệ thống.

Tiêu chí phân loại van

• Cơ chế chuyển động

  • Chuyển động tuyến tính (cổng, cầu, kim)

  • Chuyển động quay (bướm, bi, nút)

• Mức độ điều khiển

  • Van cơ khí (bằng tay)

  • Van tự động (điện, khí nén, thủy lực)

• Ứng dụng chuyên biệt

  • Van an toàn, van giảm áp

  • Van điều tiết và van đóng/ngắt thông thường

1. Van cổng (Gate Valve)

Van cổng đóng mở bằng tấm cổng trượt lên xuống, cho lưu lượng gần như không cản trở khi mở hoàn toàn.

Ưu điểm: tổn hao áp suất thấp, phù hợp đóng ngắt hoàn toàn.

Nhược điểm: không dùng để điều tiết, đóng mở chậm, dễ kẹt khi có cặn bẩn.

Ứng dụng: cấp nước, hơi, dầu, đường ống áp lực trung bình đến cao.

2. Van cầu (Globe Valve)

Van cầu có đĩa ép vào ghế ngồi qua hành trình lên xuống, cho khả năng điều tiết lưu lượng và áp suất rất tốt.

Ưu điểm: kiểm soát lưu lượng chính xác, chống rò rỉ tốt.

Nhược điểm: tổn hao áp suất cao hơn van cổng, kích thước lớn.

Ứng dụng: hệ thống hơi quá nhiệt, dầu hóa chất, van điều tiết trong ngành hoá chất và điện lực.

3. Van bi (Ball Valve)

Van bi sử dụng quả bi rỗng xoay 90° để mở hoặc đóng dòng chảy, thao tác nhanh, làm kín tốt.

Ưu điểm: đóng mở nhanh, chống rò rỉ tuyệt đối, bảo dưỡng thấp.

Nhược điểm: không phù hợp điều tiết liên tục, giới hạn kích thước đường ống lớn.

Ứng dụng: cấp nước, khí nén, hệ thống dầu khí, van an toàn trong hệ thống thực phẩm và dược phẩm.

4. Van bướm (Butterfly Valve)

Van bướm dùng đĩa quay quanh trục để điều khiển lưu lượng, thiết kế nhỏ gọn, trọng lượng nhẹ.

Ưu điểm: đóng mở nhanh, tổn hao áp suất thấp ở chế độ mở đầy.

Nhược điểm: độ kín kém hơn van bi, không phù hợp áp suất rất cao.

Ứng dụng: xử lý nước, HVAC, đường ống kích thước lớn, công nghiệp hóa chất nhẹ.

5. Van một chiều (Check Valve)

Van một chiều cho dòng chảy qua theo một hướng, tự động đóng khi áp suất ngược, chống trào ngược.

Ưu điểm: hoạt động tự động, không cần điều khiển bên ngoài.

Nhược điểm: không thích hợp điều chỉnh lưu lượng, đôi khi gây va đập khi đóng nhanh.

Ứng dụng: bơm nước, hệ thống gas, bảo vệ máy bơm và thiết bị khỏi áp ngược.

6. Van kim (Needle Valve)

Van kim có trục kim mảnh định vị độ hở rất nhỏ, cho khả năng điều chỉnh lưu lượng cực kỳ chính xác.

Ưu điểm: điều tiết dòng chảy với sai số nhỏ, dùng trong đo lường và thí nghiệm.

Nhược điểm: hạn chế lưu lượng tổng, không dùng cho dịch gian bẩn.

Ứng dụng: thiết bị đo áp, hệ thống khí nén chính xác, ngành dược và phòng lab.

7. Van màng (Diaphragm Valve)

Van màng sử dụng màng ngăn linh hoạt nâng hạ để đóng mở, không tiếp xúc trực tiếp môi chất với bộ phận cơ khí.

Ưu điểm: khả năng chống ăn mòn, không gây ô nhiễm, bảo trì đơn giản.

Nhược điểm: áp suất và nhiệt độ làm việc thấp hơn van kim.

Ứng dụng: xử lý hóa chất ăn mòn, ngành thực phẩm, y tế, nước sạch và nước thải.

8. Van lỗ nút (Plug Valve)

Van lỗ nút có ổ cắm hình nón hoặc xi lanh xoay 90° để đóng hoặc mở, cấu tạo đơn giản, chống rò rỉ tốt.

Ưu điểm: đóng mở nhanh, đa cổng dễ mở rộng cho hệ thống phân phối phức tạp.

Nhược điểm: lực xoay lớn, không phù hợp điều tiết liên tục.

Ứng dụng: dầu khí, hoá chất, hệ thống đa ngã, van xả khẩn cấp.

9. Van kẹp (Pinch Valve)

Van kẹp tận dụng ống lồng elastomer kẹp chặt để đóng mở dòng chảy, rất thích hợp cho chất lỏng có chứa rắn lơ lửng.

Ưu điểm: không tắc nghẽn, không kim loại tiếp xúc với môi chất, chịu mài mòn tốt.

Nhược điểm: áp suất làm việc hạn chế, tuổi thọ phụ thuộc vật liệu màng.

Ứng dụng: bùn, slurries, ngành giấy, xử lý nước thải công nghiệp, thực phẩm dạng lỏng đặc.

10. Van an toàn và van xả áp (Relief/Safety Valve)

Van an toàn mở tự động khi áp suất vượt ngưỡng cho phép, bảo vệ hệ thống khỏi quá áp nguy hiểm.

Ưu điểm: đảm bảo an toàn, vận hành tự động, khả năng đóng kín tốt sau khi áp suất hạ.

Nhược điểm: cần hiệu chuẩn định kỳ, cấu tạo phức tạp hơn van thường.

Ứng dụng: lò hơi, bình chịu áp, bình tích áp, hệ thống khí nén và đường dầu nóng.

Bảng so sánh đặc tính chính

• Xác định chất lỏng: tính ăn mòn, hạt rắn, nhiệt độ, áp suất làm việc.

• Mục tiêu điều khiển: đóng/ngắt hoàn toàn, điều tiết chính xác, chống trào ngược.

• Cơ chế vận hành: tay quay, điện, khí nén, tự động hóa.

• Bảo trì định kỳ: kiểm tra kín – rò rỉ, bôi trơn cơ cấu, thay gioăng, hiệu chuẩn van an toàn.

Kết luận

Nắm vững nguyên lý, cấu tạo và đặc tính của 10 loại van trên giúp bạn lựa chọn giải pháp phù hợp, tối ưu chi phí và nâng cao độ tin cậy hệ thống.

Đầu tư đúng van không chỉ tiết kiệm năng lượng, tăng tuổi thọ thiết bị, mà còn bảo vệ an toàn cho công trình và người vận hành.

QTE Technologies - Nhà phân phối quốc tế đáng tin cậy của nhiều thương hiệu nổi tiếng. Chúng tôi là nhà cung cấp MRO quốc tế tự hào phục vụ khách hàng tại hơn 180 quốc gia. Chúng tôi thành lập năm 2010 cung cấp hơn 1 triệu sản phẩm cho mọi ngành công nghiệp và khoa học kỹ thuật. Ngoài ra, bạn có thể liên hệ với chúng tôi bất cứ lúc nào thông qua hỗ trợ trò chuyện 24×7, điện thoại, WhatsApp hoặc email. Khám phá những gì khách hàng có giá trị của chúng tôi nói về dịch vụ của chúng tôi trên trang đánh giá chuyên dụng của chúng tôi.

Tác giả bài viết: Ban biên tập của QTE Technologies (có nền tảng vững chắc về cả kỹ thuật và sáng tác - tích lũy hơn 15 năm kinh nghiệm).